De Grote Muiterij (1)

De historie

Grote Muiterij vóór de herverkaveling
Grote Muiterij nog met houten stalgevel (ca. 1900)
Previous slide
Next slide

De meeste inwoners van het eiland Tholen zullen wel eens hebben gehoord van boerderij “De Grote Muiterij” aan de Oude Sint-Annalandseweg te Sint-Maartensdijk. De boerderij werd ook wel aangeduid met gewoon “De Muiterij”. De boerderij is een rijksmonument. Het woonhuis is, afgaande op de muurankers, gebouwd in 1760. Bovenstaande foto’s geven een impressie van de boerderij in de loop der tijd.

Onlangs heeft Hans Smeenk uit Bergen op Zoom de boerderij gekocht van Dies Dorst. Hans is eigenaar van aannemingsbedrijf Cauwenborgh. Het bedrijf is gespecialiseerd in de restauratie van monumenten. Hij gaat de Grote Muiterij dan ook zelf restaureren.

Bakkeet annex zomerhuis

Zoals te zien is op de foto hiernaast staat het woonhuis inmiddels al in de steigers.

Gevraagd naar de beweegreden om aan zo’n vervallen boerderij te beginnen vertelt Hans dat de omvang van de klus en de noodzaak om een dergelijk monument te behouden voor hem de uitdaging vormden erin te stappen.

Aan het zomerhuis annex bakkeet is goed te zien hoe bouwvallig de boerderij was.

Op deze plaats willen we verslag doen van de restauratie die inmiddels al is gestart, maar eerst beginnen we met een stukje historie.

De Grote Muiterij is gelegen in de prekadastrale Baakhoek in de Ravensoordpolder. Deze polder ontstond in 1476 toen het Oudeland van Sint-Annaland werd bedijkt. De boerderij is, met of zonder naamsaanduiding, op kaarten en in kaartboeken te vinden.

De oudste bewaard gebleven stukken waarin bebouwing in de Baakhoek wordt genoemd dateren van 1641. Van 1717 tot 1732 is Marinus Muyter de bewoner en waarschijnlijk ook de naamgever van De Muiterij. Vanaf 1732 tot 1838 hebben vele geslachten Hage op De Muiterij gewoond en gewerkt.

 

V.l.n.r.: Daan, moeder Geertje Moerland-Polderman, Antje en Bram (foto ca. 1930)
Dies en Lena Dorst-Moerland met hun kinderen Kees, Trui, Cor, Gerard en Nel (foto ca. 1930)
V.l.n.r.: Kees Dorst, Arie Luijk, Marinus Dorst, Cor Dorst (foto ca. 1930)
Previous slide
Next slide

In 1838 trouwt de weduwe van Jacob Hage met Pieter Moerland. Pieter en zijn zoon Gerard zijn het  volgende geslacht dat op De Muiterij boert. De volgende generatie heeft echter een probleem. De ongetrouwde Daan (Daniel Anthonie), Bram (Abraham Nicolaas) en Antje (Anthonina) worden allen rond hun 20e jaar blind. De met Dingenus Dorst getrouwde Lena (Lena Adriana) had zich inmiddels op Zuid-Beveland gevestigd, maar zij worden  gevraagd om terug te komen. Zij besturen de boerderij vanaf 1921.

De in 1916 nog in Hoedekenskerke geboren Gerard Dorst is de volgende generatie. Hij bestuurt de boerderij vanaf 1949. Diens zoon Dies (Dingenus) is de laatste telg uit het geslacht en boert vanaf 1970. Hij verkoopt zoals gezegd de boerderij aan Hans Smeenk.

De Grote Muiterij is op veel oude kaarten terug te vinden. Bovenstaande kaart (detail) is van de bekende Hattinga’s. De kaart is opgemeten in 1743 en 1744. Vóór de huidige boerderij uit 1760 stond er dus ook al een boerderij.

De stippellijnen zijn de gemeentegrenzen. Zo is dus te zien dat De Grote Muiterij in Sint-Maartensdijk ligt en de Kleine Muiterij in Sint-Annaland.

Grote Muiterij en Ravensoord

Bovenstaande kaart komt uit het kaartboek van de Gemeente Sint-Maartensdijk uit 1807. Het kaartboek is vervaardigd door landmeter Was. Let op dat het noorden naar links is. De Grote Muiterij ligt bovenin in de Baakhoek. Onderin in de Sint Maartenshoek is Ravensoord van Breure. De boerderijen zijn “in opstand” getekend.

Rechtsboven De Muiterij, links Ravensoord
Dezelfde kaart, maar dan ingezoomd op De Muiterij
De eigenaar en erfpachter in 1832
Previous slide
Next slide

Bij de invoering van het Kadaster in 1832 was de hele Baakhoek eigendom van de Algemeene Nederlandsche Maatschappij (het latere Kroondomein).

De boerderij met erf was in erfpacht bij Jacob Hage, zoals te zien is in de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel (OAT). Dies Dorst heeft in 1980 de volledige eigendom verkregen van de boerderij, dus ook de ondergrond. De landerijen zijn gewone pacht.

NL-MdbZA_294_570

Op bovenstaande kaart uit de Kuypersatlas van 1866 is goed te zien hoe De Grote Muiterij is gelegen in de noordoosthoek van de gemeente Sint-Maartensdijk.

Baakhoek, Ravensoordpolder, Sint-Maartensdijk (copyright Ad de Graaf)

Bovenstaande tekening van de Baakhoek met daarin De Grote Muiterij komt uit een kaartboek van het Kroondomein. In een los notitieblaadje staat bij no. 299 de naam G. (Gerard) Moerland vermeld. Deze is overleden in 1913 oud 73 jaar, dus het kaartje zal wellicht van rond 1900 zijn. De gele kleur geeft in het algemeen aan dat het om bouwland gaat.

Bovenstaande Bonneblad no. 619 van Sint-Annaland (detail) is uitgegeven in 1913 en verkend in 1909 en 1910. Ook hier staat de gemeentegrens goed aangegeven. De verschillende tinten groen geven het onderscheid aan tussen bouwland en weiland.

Tot zover in grote lijnen de historie van De Grote Muiterij. De volgende keer gaan we kijken naar de bouwkundige staat van de gebouwen en de waardevolle elementen die zijn aangetroffen.

Bronnen:

  • Foto’s: Heemkundekring Tholen 
  • Hattingakaart: Nationaal Archief
  • Kaartboek Sint-Maartensdijk: Gemeentearchief Tholen
  • Kuyperskaart: Zeeuws Archief
  • Kadaster: Rijksdienst Cultureel Erfgoed
  • Kaartboek Kroondomein en Bonneblad no. 619: privécollectie Ad de Graaf

 

Heb je vragen of opmerkingen? Laat het ons s.v.p. weten met een reactie onderaan dit bericht.

7 reacties

  1. BESTE AD,
    Leuk geschreven, en goed leesbaar, dit artikel.
    ik heb al suggesties voor een volgende, ter voorbereiding wat en waarom we gaan restaureren.
    vraagje,
    heb jij voor mij misschien twee foto’s op zo groot mogelijke resolutie,
    namelijk de eerste foto van eerste serie met het z-o aanzicht van de boerderij met het schaap erop. en die met Daan geertje Antje en bram Moerland.
    ik zal desgewenst ook een analyse geven van de foto’s zoals een bouwhistoricus het zou bekijken.
    voor de correspondentie in de toekomst kun je wat mij betreft het beste de volgende gebruiken vers van de pers daarom.
    hans@grotemuiterij.nl
    dan hou ik de zakelijk email ook wat meer gescheiden. alvast bedankt.

    mvg Hans Smeenk

    ,

    1. Bedankt Hans. De foto’s komen eraan. Volgens de aantekeningen is de foto van de broers en zus Moerland genomen aan de Oostvest in Sint-Maartensdijk. Dat zal ik nog dubbelchecken.

  2. Van Gemeentearchief Tholen ontvingen we nog een zeer oude foto van de Grote Muiterij. Hiervoor onze hartelijke dank. De foto hebben we toegevoegd bij de eerste slideshow van het artikel. Op de foto bestaat de stalgevel nog uit houten planken wat de foto dateert op rond 1900.

Laat een antwoord achter aan Hans Smeenk Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *